• Buradasın

    230 milyon ışık yılı uzakta ‘merkez dışı’ kara delik keşfi

  • Bilim insanları sıçramadan dolayı Cliff (Uçurum) adını verdikleri kırmızı noktanın, kara delik yıldızı diye yeni bir tür cisim tarafından üretildiğini düşünüyor. 
    1
    25 Eylül
    Bulgular, kara deliklerin yalnızca galaksi merkezlerinde değil, çevre bölgelerde de büyüyüp enerji saçabileceğini ve erken evrende süper kütleli kara deliklerin hızlı oluşumuna ışık tutabileceğini gösteriyor. 
    2
    25 Eylül
    James Webb Teleskobu ile yapılacak yeni gözlemler, bu “kozmik kırmızı noktaların” gerçekten egzotik kara delik yıldızları mı, kara deliklerin büyüme evresinin bir parçası mı, yoksa galaksi evriminde kısa ömürlü bir aşama mı olduğunu ortaya çıkarabilir. 
    3
    25 Eylül

    Diğer konular

    İçerik konuları

  • Yanıt bulun

    Yazeka

    Arama sonuçlarına göre oluşturuldu

    Erken evrende kara delik oluşumu şu şekillerde gerçekleşebilir:
    • İlkel (ilksel) kara delikler 24. Büyük Patlama sırasında veya kozmik faz geçişleri sonucunda oluştuğu düşünülen kara deliklerdir 24. Yıldızların çökmesiyle değil, yoğun madde bölgelerinin kütleçekimsel çöküşü ile meydana geldikleri düşünülmektedir 2.
    • Büyük yıldızların çökmesi 1. Kara delikler genellikle büyük kütleli yıldızların çökmesiyle oluşur 1.
    • Birleşme 12. Kara delikler, çevrelerinden madde çekerek ya da başka kara deliklerle birleşerek büyüyebilir 12.
    Erken evrende kara deliklerin hızlı büyümesi, ilkel karadeliklerin çevresindeki maddeyi çekmesi ile tetiklenebilir 2. Ayrıca, süper-Eddington büyüme hızına sahip kara deliklerin, erken evrende daha yaygın olabileceği düşünülmektedir 1.
    James Webb Uzay Teleskobu gibi araçlar, erken evrenin yapısını ve galaksi oluşum süreçlerini inceleyerek bu kara deliklerin dolaylı izlerini tespit edebilmektedir 23.
    5 kaynak
    Kozmik kırmızı noktaların önemli olmasının bazı nedenleri:
    • Kara delik oluşumu ve galaksi evrimi teorilerini sorgulama 1. Bu noktalar, kara deliklerin mevcut modellerden çok daha erken oluşmuş olabileceğini gösteriyor 1.
    • Kozmik karanlık çağların sonuna dair ipuçları sunma 1. Kırmızı noktalar, galaksilerin ve kara deliklerin enerjik radyasyonlarıyla çevrelerini şekillendirmeye başladıkları geçiş dönemine işaret edebilir 1.
    • Erken yıldız oluşumu hakkında yeni bilgiler sağlama 1. Bazı kırmızı noktalar, beklenmedik miktarda azot gibi elementler içeriyor; bu da astronomların erken evrende yıldız oluşumunun nasıl gerçekleştiğine dair anlayışlarını yeniden gözden geçirmelerine neden olabilir 1.
    5 kaynak
    Kara deliklerin büyüme evreleri şu şekilde özetlenebilir:
    • Erken evren dönemi 13. Büyük Patlama'dan kısa bir süre sonra, evren daha yoğun ve sıcakken, kara delikler hızla büyüyebilir 13. Bu dönemde, hidrojen ve helyum gaz bulutlarının birleşmesiyle oluşan kara delikler, çevrelerindeki büyük miktarda maddeyi çekerek büyüyebilir 2.
    • Eddington sınırının aşılması 13. Kara delikler, Eddington sınırını aşarak normalden daha hızlı büyüyebilir 13. Bu, kara deliğe düşen madde miktarının, kütleçekim ve radyasyon basıncının dengelendiği teorik seviyeyi aştığı anlamına gelir 13.
    • Jetler ve hızlı büyüme 14. Hızlı büyüyen kara deliklerin çevresinde, ışık hızına yakın hızlarda hareket eden parçacık jetleri gözlemlenebilir 14. Bu jetlerin oluşumunda, kara deliğin hızlı büyüme hızının rol oynayabileceği düşünülmektedir 14.
    Ayrıca, iki kara deliğin çarpışması da büyüme için bir mekanizma olarak teorize edilmiştir 2.
    Bu bilgiler, mevcut teorilere dayanmaktadır ve yeni gözlemler ışığında değişebilir.
    5 kaynak
    James Webb Teleskobu'nun diğer keşifleri arasında şunlar yer almaktadır:
    • En uzak galaksi: Teleskop, MoM z14 ve JADES-GS-z14-0 adlı, Büyük Patlama'dan sırasıyla 280 ve 300 milyon yıl sonra oluşan iki galaksiyi gözlemlemiştir 14.
    • Yaşanabilir ötegezegenler: Teleskop, ötegezegenlerin atmosferlerini inceleyerek yaşanabilir gezegenler bulmaya çalışmaktadır 3.
    • İlk yıldızlar ve galaksiler: Büyük Patlama'dan kısa bir süre sonra oluşan ilk göksel nesneler gözlemlenmiştir 35.
    • Karanlık madde: Teleskobun karanlık maddenin kanıtını araması da hedefler arasındadır 3.
    • Toz bulutları: Yıldızlar ile gezegen sistemlerinin doğduğu büyük toz bulutlarının içi görülebilmektedir 3.
    James Webb Teleskobu, 25 Aralık 2021 tarihinde uzaya fırlatılmıştır 5.
    5 kaynak
    Kara delik yıldızları, yani yarım yıldızlar, şu şekilde oluşabilir:
    1. Dev gaz kütlelerinin çökmesi 5. Uzayın bazı bölgelerinde, karanlık madde etkisiyle o kadar büyük bir gaz kütlesi toplanır ki, bu gaz topu hızla çöküp doğrudan kara delik oluşturur 5.
    2. Süpernova sonrası çekirdek çökmesi 45. Ortalama olarak Güneş’ten en az 8 kat daha büyük kütleli yıldızlar, süpernova patlaması sonrası geride kalan çekirdekleri nötron yıldızlarından daha yoğun bir yapıya sahipse kara deliğe dönüşebilir 45.
    3. Kara delik ve gaz bulutunun etkileşimi 5. Eğer bebek evrende hızla çöken dev gaz kütlesi hidrojene göre biraz fazla helyum içeriyorsa, merkezinde bir kara delik oluşabilir ve bu kara delik, gaz bulutunu içten yemeye başlayabilir 5. Ancak helyum atomları hidrojenden daha büyük ve ağır olduğu için kara deliğin boğazını tıkayabilir 5. Bu durumda, üstten gelen gazlar kara deliğe düşmek için sırasını beklerken trafik tıkanıklığına yol açar ve bu da kontrollü ve yavaş gelişen bir süpernova patlamasına neden olabilir 5.
    Kara deliklerin oluşumu hakkında kesin bilgi vermek zordur, çünkü bu süreç hala tam olarak anlaşılamamıştır.
    5 kaynak